بزرگترین عید مسلمانان بخش پرسش و پاسخ انجمن ناجی http://najiforum.ir/forum-376.html عید فطر بزرگترین عید مسلمانان
واژه عید، در اصل از فعل عاد (عود) یعود اشتقاق یافته است و معانى مختلفى براى آن ذکر کردهاند، از جمله: «خوى گرفته»، «هر چه باز آید از اندوه و بیمارى و غم و اندیشه و مانند آن»، «روز فراهم آمدن قوم»، «هر روز که در آن، انجمن یا تذکار فضیلتمند یا حادثه بزرگى باشد»، گویند از آن رو به این نام خوانده شده است که هر سال شادى نوینى باز آرد. (2)ابن منظور در لسان العرب گفته است که برخى بر آن هستند که اصل واژه عید از «عاده» است، زیرا آنان (قوم)، به جمع آمدن در آن روز، عادت کردهاند.
(3)چنانکه گفته شده است: «القلب یعتاده من حبها عید.»و نیز یزید بن حکم ثقفى در ستایش سلیمان بن عبد الملک گفته است:امسى باسماء هذا القلب معمودااذا اقول صحا یعتاده عیدا (4)به گفته ازهرى: عید در نزد عرب، زمانى است که در آن شادیها یا اندوهها، باز مىگردد و تکرار مىشود. ابن اعرابى آن را منحصر به شادیها دانسته است (گردآوری : انجمن ناجی) (5)واژه عید تنها یکبار در قرآن به کار رفته است:
«اللهم ربنا انزل علینا مائده من السماء تکون لنا عیدا لاولنا و آخرنا و آیه منک» (6)در تفسیر نمونه ذیل این آیه گفته شده است: «عید در لغت از ماده عود به معنى بازگشت است، و لذا به روزهایى که مشکلات قوم و جمعیتى برطرف مىشود و بازگشتبه پیروزیها و راحتیهاى نخستین مىکند عید گفته مىشود، و در اعیاد اسلامى به مناسبت اینکه در پرتو اطاعتیک ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکى فطرى نخستین به روح و جان باز مىگردد، و آلودگیهایى که بر خلاف فطرت است، از میان مىرود، عید گفته شده است (گردآوری : انجمن ناجی) و از آنجا که روز نزول مائده نیز، روز بازگشتبه پیروزى و پاکى و ایمان به خدا بوده است، حضرت مسیح(ع) آن را عید نامیده است (گردآوری : انجمن ناجی)
همان طور که در روایات وارد شده، نزول مائده در روز یکشنبه بوده و شاید یکى از علل احترام روز یکشنبه در نظر مسیحیان نیز همین بوده است (گردآوری : انجمن ناجی)روایتى که از على(ع) نقل شده: «و کل یوم لا یعصى الله فیه فهو یوم عید» هر روز که در آن معصیتخدا نشود، روز عید است، نیز اشاره به همین موضوع دارد، زیرا روز ترک گناه، روز پیروزى و پاکى و بازگشتبه فطرت نخستین است (گردآوری : انجمن ناجی) (7)از«سوید بن غفله» نقل شده است: در روز عید بر امیر المومنین على(ع) وارد شدم و دیدم که نزد او نان گندم و خطیفه (8) و ملبنه (9) است; پس به آن حضرت عرض کردم: روز عید و خطیفه؟!.آن حضرت فرمود: «انما هذا عید من غفر له» این عید کسى است که آمرزیده شده است (گردآوری : انجمن ناجی) (10)و نیز در یکى از اعیاد، آن حضرت فرمود:«انما هو عید لمن قبل الله صیامه، و شکر قیامه، و کل یوم لا یعصى الله فیه فهو یوم عید» امروز تنها عید کسى است که خداوند روزهاش را پذیرفته و عبادتش را سپاس گزارده است; هر روزى که خداوند مورد نافرمانى قرار نگیرد، عید راستین است (گردآوری : انجمن ناجی)در روایات اسلامى براى اعیاد - بویژه اعیاد مذهبى، از جمله عید فطر - آداب و رسوم خاصى مقدر شده; در حدیثى از معصوم(ع) آمده است (گردآوری : انجمن ناجی)«زینوا اعیادکم بالتکبیر»عیدهاى خودتان را با تکبیر زینتبخشید.«زینوا العیدین بالتهلیل و التکبیر و التحمید و التقدیس» عید فطر و قربان را با گفتن ذکر لا اله الا الله، الله اکبر، الحمد لله و سبحان الله، زینتبخشید.عید فطر یکى از دو عید بزرگ اسلامى است که درباره آن احادیث و روایات بیشمارى وارد شده است (گردآوری : انجمن ناجی)
مسلمانان روزهدار که ماه رمضان را به روزه گذرانده و از خوردن و آشامیدن و بسیارى از کارهاى مباح دیگر امتناع ورزیدهاند، اکنون پس از گذشت ماه رمضان در نخستین روز ماه شوال اجر و پاداش خود را از خداوند مىطلبند; اجر و پاداشى که خود خداوند به آنان وعده داده است (گردآوری : انجمن ناجی)امیر المومنین(ع) در یکى از اعیاد فطر خطبهاى خواندهاند و در آن مومنان را بشارت و مبطلان را بیم دادهاند:خطب امیر المومنین على بن ابى طالب(ع) یوم الفطر فقال: «ایها الناس! ان یومکم هذا یوم یثاب فیه المحسنون و یخسر فیه المبطلون و هو یوم اشبه بیوم قیامکم، فاذکروا بخروجکم من منازلکم الى مصلاکم خروجکم من الاجداث الى ربکم و اذکروا بوقوفکم فی مصلاکم وقوفکم بین یدى ربکم، و اذکروا برجوعکم الى منازلکم رجوعکم الى منازلکم فی الجنه.عباد الله! ان ادنى ما للصائمین و الصائمات ان ینادیهم ملک فی آخر یوم من شهر رمضان ابشروا عباد الله فقد غفر لکم ما سلف من ذنوبکم فانظروا کیف تکونون فیما تستانفون.» (11)اى مردم! این روز شما روزى است که نیکوکاران در آن پاداش مىگیرند و زیانکاران و تبهکاران در آن مایوس و ناامید مىگردند و این شباهتى زیاد به روز قیامت دارد. پس با خروج از منازل و رهسپارى به سوى جایگاه نماز عید، خروجتان را از قبر و رفتنتان را به سوى پروردگار به یاد آورید، و با ایستادن در جایگاه نماز، ایستادن در برابر پروردگارتان را یاد کنید، و با بازگشتبه سوى منازل خود، بازگشتتان به سوى منازلتان در بهشتبرین را متذکر شوید.
اى بندگان خدا. کمترین چیزى که به زنان و مردان روزهدار داده مىشود، این است که فرشتهاى در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا مىدهد و مىگوید: هان! بشارتتان باد، اى بندگان خدا که گناهان گذشتهاتان آمرزیده شد! پس به فکر آینده خویش باشید که چگونه بقیه ایام را بگذرانید؟عارف وارسته، «میرزا جواد آقا ملکى تبریزى» درباره عید فطر آورده است: «عید فطر روزى است که خداوند آن را از میان دیگر روزها برگزیده است و مخصوص هدیه بخشیدن و جایزه دادن به بندگان خویش ساخته است (گردآوری : انجمن ناجی) خداوند به آنان اجازه داده است تا در این روز نزد حضرتش گرد آیند و بر خوان کرم او بنشینند و ادب بندگى به جاى آرند; چشم امید به درگاه او دوزند و از خطاهاى خویش پوزش خواهند; نیازهاى خویش به نزد او آرند و آرزوهاى خویش از او خواهند. و نیز آنان را وعده و مژده داده است که هر نیازى به او آرند، برآورد و بیش از آنچه چشم دارند به آنان ببخشد، از مهربانى و بندهنوازى، بخشایش و کارسازى در حق آنان روا دارد که گمان نیز نمىبرند.» (12)روز اول ماه شوال را بدین سبب عید فطر خواندهاند که در این روز، امر امساک و صوم از خوردن و آشامیدن برداشته شد و رخصت داده شد که مومنان در روز افطار کنند و روزه خود را بشکنند. فطر و فطر و فطور به معناى خوردن و آشامیدن است و گفته شده است که به معناى آغاز خوردن و آشامیدن نیز هست.
به همین دلیل است که پس از اتمام روز و هنگام مغرب شرعى در روزهاى ماه رمضان، انسان افطار مىکند، یعنى اجازه خوردن، پس از امساک از خوردن به او داده مىشود.عید فطر داراى اعمال و عباداتى است که در روایات معصومین(ع) به آنها پرداخته شده و ادعیه خاصى نیز درباره آن آمده است (گردآوری : انجمن ناجی)از سخنان معصومین(ع) چنین استفاده مىشود که روز عید فطر، روز گرفتن مزد است، و لذا در این روز مستحب است که انسان بسیار دعا کند و به یاد خدا باشد و روز خود را به بطالت و تنبلى نگذراند و خیر دنیا و آخرت را بطلبد.در قنوت نماز عید مىخوانیم:«... اسئلک بحق هذا الیوم الذی جعلته للمسلمین عیدا و لمحمد صلى الله علیه و آله ذخرا و شرفا و کرامه و مزیدا ان تصلى على محمد و آل محمد و ان تدخلنى فی کل خیر ادخلت فیه محمدا و آل محمد و ان تخرجنى من کل سوء اخرجت منه محمدا و آل محمد، صلواتک علیه و علیهم اللهم انى اسالک خیر ما سئلک عبادک الصالحون و اعوذ بک مما استعاذ منه عبادک المخلصون».بارالها! به حق این روز که آن را براى مسلمانان عید و براى محمد(ص) ذخیره و شرافت و کرامت و فضیلت قرار داد، از تو مىخواهم که بر محمد و آل محمد درود بفرستى و مرا در هر خیرى وارد کنى که محمد و آل محمد را در آن وارد کردى! و از هر سوء و بدى که محمد و آل محمد را از آن خارج ساختى خارج کن! درود و صلوات تو بر او و آنها! خداوندا، از تو مىطلبم آنچه بندگان شایستهات از تو خواستند و به تو پناه مىبرم از آنچه بندگان خالصتبه تو پناه بردند.در صحیفه سجادیه نیز دعایى از امام سجاد(ع) به مناسب وداع ماه مبارک رمضان و استقبال عید سعید فطر وارد شده است:«اللهم صل على محمد و آله و اجبر مصیبتنا بشهرنا و بارک لنا فی یوم عیدنا و فطرنا و اجعله من خیر یوم مر علینا، اجلبه لعفو و امحاه لذنب و اغفر لنا ما خفى من ذنوبنا و ما علن... اللهم انا نتوب الیک فی یوم فطرنا الذی جعلته للمومنین عیدا و سرورا و لاهل ملتک مجمعا و محتشدا، من کل ذنب اذنبناه او سوء اسلفناه او خاطر شر اضمرناه توبه من لا ینطوى على رجوع الى ذنب و لا یعود بعدها فی خطیئه.»پروردگارا! بر محمد و آل محمد درود فرست و مصیبت ما را در این ماه جبران کن و روز فطر را بر ما عیدى مبارک و خجسته بگردان و آن را از بهترین روزهایى قرار ده که بر ما گذشته است: که در این روز بیشتر ما را مورد عفو قرار دهى و گناهانمان را بشویى و بر ما ببخشایى گناهانى را که در پنهان و آشکارا انجام دادیم... خداوندا! در این روز عید فطر، که براى مومنان روز عید و خوشحالى و براى مسلمانان روز اجتماع و گردهمایى است، از هر گناهى که مرتکب شدهایم و هر کار بدى که کردهایم و هر نیت ناشایستهاى که در ضمیرمان نقش بسته استبه سوى تو باز مىگردیم و توبه مىکنیم، توبهاى که در آن بازگشتبه گناه هرگز نباشد و بازگشتى که در آن هرگز روى آوردن به معصیت نباشد.بارالها!این عید را بر تمام مومنان مبارک گردان و در این روز، ما را توفیق بازگشتبه سوى خود و توبه از گناهان عطا فرما. (13)
نماز عید فطر دو رکعت است در رکعت اوّل حمد و سوره اءعْلى بخواند و بعد از قرائت پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیرى این قنوت را بخواند:
اَللّهُمَّ اَهْلَ الْکِبْرِیاَّءِ وَالْعَظَمَهِ وَاَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ وَاَهْلَ الْعَفْوِ
خدایا اى اهل بزرگى و عظمت و اى شایسته بخشش و قدرت و سلطنت و اى شایسته عفو
وَالرَّحْمَهِ وَاَهْلَ التَّقْوى وَالْمَغْفِرَهِ اَسْئَلُکَ بِحَقِّ هذَا الْیَومِ الَّذى
و رحمت و اى شایسته تقوى و آمرزش از تو خواهم به حق این روزى که
جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمینَ عیداً وَلِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ ذُخْراً [وَشَرَفاً]
قرارش دادى براى مسلمانان عید و براى محمد صلى الله علیه و آله ذخیره و شرف
وَمَزِیْداً اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تُدْخِلَنى فى کُلِّ خَیْرٍ
و فزونى مقام که درود فرستى بر محمد و آل محمد و درآورى مرا در هر خیرى که
اَدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ الَ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تُخْرِجَنى مِنْ کُلِّ سُوَّءٍ اَخْرَجْتَ
درآوردى در آن خیر محمد و آل محمد را و برونم آرى از هر بدى و شرى که برون آوردى
مِنْهُ مُحَمَّداً وَ الَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمْ اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ
از آن محمد و آل محمد را - که درودهاى تو بر او و بر ایشان باد - خدایا از تو خواهم
خَیْرَ ما سَئَلَکَ مِنْهُ عِبادُکَ الصّالِحُونَ وَاَعُوذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ
بهترین چیزى را که درخواست کردند از تو بندگان شایسته ات و پناه برم به تو از آنچه پناه بردند از آن
عِبادُکَ الْصّالِحُونَ
بندگان شایسته ات
پس تکبیر ششم بگوید و به رکوع رود و بعد از رکوع و سجود برخیزد به رکعت دوّم و بعد از حمد سوره وَالشَّمْسِ بخواند پس چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیرى آن قنوت را بخواند و چون فارغ شد تکبیر پنجم گوید و به رکوع رود پس نماز را تمام کند و بعد از سلام تسبیح زهراءعَلیهَاالسَّلام بفرستد و بعد از نماز عید دعاهاى بسیار وارد شده است و شاید بهترین آنها دعاى چهل و ششم صحیفه کامله باشد و مستحب است که نماز عید در زیر سمان و بر روى زمین بدون فرش و بُوریا واقع شود و آنکه برگردد از مُصَلّى از غیر آن راهى که رفته بود و دعا کند از براى برادران دینى خود به قبولى اعمال
پىنوشتها:
1) این مقاله پیش از این در جلد دوم رهتوشه رمضان سال 1376 صفحه 245 به بعد درج گردیده است (گردآوری : انجمن ناجی)
2) دهخدا، ذیل عید، تاج العروس زبیدى، ج 8، ص 438-439.
3) لسان العرب، ابن منظور، ج 3، ص 319.
4) همان، تاج العروس زبیدى، ج 8، ص 438.
5) لسان العرب، همان، تاج العروس زبیدى، ج 8، ص 439.
6) مائده، 114.
7) تفسیر نمونه، 5/131.
8) خوراکى از آرد و شیر.
9) غذایى یا حلوایى که با شیر تهیه مىشود.
10) بحار الانوار، ج 40، خ 73.
11) میزان الحکمه، محمدى رى شهرى، ج 7، ص 131-132.
12) المراقبات فی اعمال السنه، میرزا جواد آقا ملکى تبریزى، ص 167، به نقل از مجله پاسدار اسلام، ش 101، ص 10.
13) ر. ک: ماهنامه پاسدار اسلام، شماره 101، ص 10-11-50
شاید برخی گمان کنند که عید غدیر تنها اختصاص به شیعیان دارد و در کلمات پیامبر اکرم(ص) اشارهای به لزوم بزرگداشت آن نشده است؛ امّا باید گفت که عید غدیر نیز چون عید فطر و قربان از اعیاد اسلامی، بلکه از بزرگترین اعیاد است و نخستین کسی هم که این روز را به عنوان عید اسلامی معرفی کرد، پیامبر اکرم(ص) بودهاند. آنچه در پی خواهد آمد تحقیقی است در زمینه سابقه تاریخی عید غدیر که امیدواریم مورد استفاده خوانندگان عزیز نشریه «موعود» واقع شود.
پیامبر اکرم(ص) پس از آنکه علیّ بن ابیطالب(ع) را در روز غدیر به جانشینی خود تعیین کردند، در همان روز این عید را اعلام نمودند و مراسم آن را به پا داشتند و در خیمهاش نشستند و با کمال خوشحالی و سرور از تبریک گویندگان استقبال کردند و به آنها فرمودند:
«به من تبریک بگویید... به من تبریک بگویید؛ زیرا خداوند مرا به نبوّت و اهل بیتم را به امامت اختصاص داده است (گردآوری : انجمن ناجی)»1
ما در تاریخ پیامبر(ص) و شادیهای آن، روزی را نمییابیم که پیامبر گفته باشد: «به من تبریک بگویید»، حتّی روز ازدواجش و روز هجرتش از مکّه به مدینه و رهایی از چنگال مشرکان و روز فتح مکّه و پیروزی مسلمانان؛ ولی روز غدیر مکرّر میفرمودند: «به من تبریک بگویید»؛ زیرا پیامبر(ص) عظمت این روز را به خوبی درک میکرد و از شرافت این خاطره و برتری داشتن این عید بر سایر اعیاد آگاه بود.
بر همین اساس پیامبر(ص) فرمودند:
«روز عید غدیر خم بهترین اعیاد امّت من است و آن روزی است که خداوند تعالی به من فرمان داده با منصوب کردن علیّ بن ابیطالب به عنوان رهبری که امّتم پس از من به وسیله او هدایت مییابند؛ آن روز را یاد کنیم. آن روزی است که خدا دین را در آن روز کامل و نعمت را تمام گردانید و اسلام را به عنوان یک دین برای مردم پسندید.»2
پیامبر(ص) در این حدیث، اوّلاً: روز غدیر را یک عید اسلامی جاوید در ردیف سایر اعیاد اسلامی اعلام کرده؛ ثانیاً: عید غدیر را مطلقاً برتر از اعیاد اسلامی شمرده است (گردآوری : انجمن ناجی)
پس از رحلت پیامبر(ص)، خود امیرالمؤمنین(ع) نیز روز غدیر را به عنوان یک عید اسلامی تلقّی کردند3 و در سالی که روز غدیر با جمعه مصادف بود، خطبهای ایراد نمودند و در ضمن آن فرمودند:
«خداوند بزرگ برای شما، گروه مؤمنان، دو عید بزرگ که قوام هریک به دیگری است، قرار داده تا احسانش را نزد شما کامل گرداند و شما را به راه هدایت، آگاه و مطلّع کند... از اینرو جمعه را مرکز تجمّع برای پاکسازی گذشتهها قرار داده است (گردآوری : انجمن ناجی).. بنابراین هیچ توحیدی را جز بر اساس اعتراف به رسالت پیامبر نمیپذیرد و هیچ آیینی را جز توأم با ولایت کسی که به ولایت او فرمان داده است، قبول نمیکند و اسباب اطاعت او جز با تمسّک به ریسمان او و ریسمان اهل ولایت او منظّم نمیگردد، بنابراین در روز غدیر آنچه را که بیانگر ارادهاش در مورد برگزیدگانش بود، بر پیامبرش نازل فرمود و او را به تبلیغ آن و ترک همنشینی با منحرفان و منافقان و بیاعتنایی به آنان مأمور ساخت و ضامن نگهداری او از شرّ آنان شد.»
آنگاه حضرت امیر(ع) مردم را به اجرای مراسم عید دعوت نمود و فرمودند:
«خدا شما را رحمت کند، پس از پایان یافتن اجتماعتان، به سوی توسعه بر زن و فرزند و نیکی با برادران و شکر نعمتهای الهی بازگردید و همه با هم مجتمع باشید تا خدا یگانگی شما را حفظ کند و با یکدیگر نیکی کنید تا خدا الفت و دوستی و صداقت شما را نگه دارد و به یکدیگر هدیه دهید؛4 همان گونه که خدا پاداش شما را در این روز، چند برابر اعیاد گذشته یا اعیاد آینده - جز در موارد مثل آن - قرار داده است (گردآوری : انجمن ناجی) نیکی در این روز (یعنی: روز عید غدیر) ثروت را زیاد و عمر را افزون میکند و مهربانی به یکدیگر باعث رحمت و عطوفت خداوند است (گردآوری : انجمن ناجی) با سعی و کوشش خویش و در حدّ توانایی خود، از آنچه خدا به شما بخشیده، برای برادران و زن و فرزندانتان آماده کنید و شادی را در میان خود آشکار سازید و با گشادهرویی با یکدیگر برخورد کنید.»5
بعد از حضرت علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نیز روز غدیر را زنده نگاه میداشتند و هر سال، آن روز را به عنوان عید تلقّی میکردند. آنان با کمال مسرّت و شادی، برای قبول تهنیّت و تبریک شاد باش جلوس مینمودند، به وسیله نماز و روزه و دعا به خدا تقرّب میجستند و در نیکویی و احسان و اطعام تأکید مینمودند تا شکر نعمتخدا را در چنین روزی که امیرالمؤمنین(ع)، به خلافت و امامت منصوب شده، به جای آورده باشند. آنها در این روز صله رحم میکردند و خانواده خویش را در وسعت ارزاق قرار میدادند و به ملاقات برادران میرفتند و شیعیان خود را نیز به تمام این کارها دعوت مینمودند.6
اکنون به روایات زیر توجّه کنید:
1. ابوالحسن لیثی میگوید:
امام جعفر صادق(ع) به بعضی از دوستان و شیعیانش که در حضور او بودند، فرمودند:
«آیا میدانید روزی که خدا اسلام را در آن روز برای ما و شیعیانمان عید غدیر قرار داده، چه روزی است؟»
عرض کردند: خدا و رسول و فرزند پیامبر داناترند، آیا روز عید فطر است؟
امام فرمودند: «نه!»
گفتند: آیا روز عید قربان است؟ امام فرمودند:
«نه! البتّه این دو روز، بزرگ و با شرافت هستند؛ امّا روز منار دین بزرگتر است و آن روز هیجدهم ذی حجّه است که پیامبر خدا(ص) هنگامی که از حجّـ[الوداع بازگشت و به غدیر خم رسید و ...».
2. فرات بن احنف میگوید:
از امام جعفر صادق(ع) پرسیدم: فدایتشوم، آیا مسلمانان عیدی بالاتر از عید فطر و عید قربان و روز جمعه و روز عرفه دارند؟
امام فرمودند: «آری! بالاترین، بزرگترین و شریفترین اعیاد روزی است که خدا دین را در آن روز کامل گردانید و این آیه را بر پیامبرش، محمّد(ص) نازل فرمود: الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِینًا؛ امروز دین شما را برایتان کامل و نعمتخود را بر شما تمام گردانیدم و اسلام را برای شما [به عنوان] آیینی برگزیدم.»
سؤال کردم: آن چه روزی است؟
فرمودند: «انبیای بنی اسرائیل وقتی وصیّت و امامت را به نفر بعد از خودشان واگذار میکردند، آن روز را عید قرار میدادند و این روز هم روزی است که پیامبر(ص)، علی(ع) را رهبر مردم قرار داد و در آن روز چیزهایی نازل شد و دین کمال یافت و نعمت بر مؤمنان تمام گردید.»
عرض کردم: در این روز چه کاری شایسته است، انجام دهیم؟
امام(ع) فرمودند: «این روز، روز عبادت، نماز، روزه، شکر و سپاس خدا و مسرّت به سبب ولایت ما بر شما از جانب خداست، من دوست دارم این روز را روزه بگیرید.»7
3. عبدالرّحمن بن سالم از پدرش نقل میکند که گفت:
از امام صادق(ع) پرسیدم: آیا مسلمانان غیر از روز جمعه و عید قربان و عید فطر، عید دیگری دارند؟
فرمودند: «آری. عیدی بزرگتر!»
گفتم: فدایتشوم، کدام عید است؟
فرمودند: «روزی که پیامبر خدا، امیرالمؤمنین را به خلافت نصب کردند و فرمودند: «هر کس که من مولای او هستم، علی مولای او است (گردآوری : انجمن ناجی)»
پرسیدم: آن روز، چه روزی است؟
فرمودند: «به روز چه کار داری؟8 سال همیشه در گردش است؛ ولی آن روز، روز هجدهم ذی حجّه است (گردآوری : انجمن ناجی)»
عرض کردم: چه کاری سزاوار است در آن روز انجام دهیم؟
فرمودند: «خدا را یاد کنید و به روزه و عبادت بپردازید و محمّد و آل محمّد، صلیاللهعلیه وآله، را یاد نمایید؛ زیرا پیامبر خدا به امیرالمؤمنین(ع) وصیّت کرد که مسلمانان این روز را عید بگیرند و انبیا چنین میکردند؛ به اوصیا خود همین سفارش را مینمودند و آن روز را عید میگرفتند.»9
بر اساس همین روایات است که میبینید شیعیان از زمان ائمهاطهار(ع) تا کنون در تمام کشورها هر سال روز غدیر را عید میگیرند و به وسیله نماز، تلاوت قرآن و خواندن دعاهای مأثور به خدا تقرّب میجویند، خدا را بر کامل ساختن دین و تمام نمودن نعمت به وسیله امامت علی(ع) سپاسگزاری میکنند، به ملاقات یکدیگر میروند، با چهرهای گشاده، با نیکی و احسان و مسرور ساختن خویشاوندان و همسایگان، به خدا تقرّب مییابند و اگر یکی ازآنها برادر دینی خود را در این روز ملاقات کند، با او مصافحه میکند و میگوید:
الحمد لله الذی جعلنا من المتمسّکین بولایه امیرالمؤمنین و الائمه الطّاهرین.10
و هر سال در این عید سعید، شیعیان به سوی مرقد پیشوای بزرگ دین، امیرالمؤمنین(ع) در «نجف اشرف» روانه میشوند و جمعیّتی که نزد قبر مقدّس آن حضرت برای زیارت اجتماع میکنند، از نیم میلیون کمتر نیست که از هر ناحیهای به آنجا وارد میشوند11 تا عمق محبّت، دوستی و استحکام اعتقاد به پیشوای راستینشان، امیرالمؤمنین(ع) را نسبت به خویش تأکید کنند و شرافت حضور نزد مقام مبارک وی را برای خود ثبت نمایند. آنها پراکنده نمیشوند تا ضریح مقدّس را در بر گرفته و پیشوای خود را زیارت کنند و بر او سلام داده و چنانکه گویی آن حضرت در برابر آنها حاضر است، به او تهنیّت گویند12 و زیارتی خوانند که از بعضی از ائمه اطهار(ع) وارد شده است که ضمن آن به موقعیّتهای ارزنده و سوابق عظیم حضرت در اسلام و جهاد و تلاش وی در تأسیس ارکان دین و خدمت به پیامبر(ص) در روز غدیر به عنوان خلیفه پیامبر، گواهی داده میشود.13
آری! این است برنامه شیعیان در هر سال و پیوسته گویندگانشان در هر زمان و مکانی حدیث غدیر را به طور مسند یا مرسل و به صورت اجمال یا تفصیل بیان میکنند.
بررسی در مسئله غدیر، ما را به این نتیجه میرساند که تنها شیعیان، روز غدیر را به عنوان عید تلقّی نکردهاند - هرچند شیعیان بیشتر از دیگران به آن اهمّیت میدهند لیکن مسلمانان غیر شیعه نیز آن را عید میگرفتهاند.
علّامه امینی در کتاب الغدیر، جلد 1، صفحه 267 مینویسد: بیرونی - که یکی از علمای اهل تسنّن است - روز غدیر را از روزهایی دانسته که: اهل اسلام آن را یکی از اعیاد شمردهاند.14
ابن طلحه شافعی در کتاب مطالب السئول، صفحه 53 هنگامی که از عید غدیر سخن میگوید، چنین تصریح میکند: امیرالمؤمنین روز غدیر خم را در ضمن اشعارش یاد کرده است و از آنجا که پیامبر اکرم(ص) در روز غدیر این مقام بلند را از میان همه مردم به علی(ع) داد، این روز به صورت یک عید بزرگ در آمد.
آنگاه شافعی در صفحه 56 کتاب یاد شده اضافه میکند که لفظ «مولی» هر معنایی را در بر داشته باشد، از سوی پیامبر(ص) برای علی(ع) قرار داده شده و این خود مقامی والا و منزلتی عظیم است که پیامبر آن را به علی(ع) اختصاص داده است (گردآوری : انجمن ناجی) بدین جهت این روز، روز عید و روز سرور دوستان او است (گردآوری : انجمن ناجی)
علّامه امینی میگوید: این بیان شافعی دلالت دارد بر اینکه تمامی مسلمانان این روز را عید میگیرند چه مسلمانانی که حضرت علی(ع) را خلیفه بلافصل پیامبر(ص) میدانند چه مسلمانانی که او را خلیفه چهارم به شمار میآورند و خلاصه باید گفت: امّت اسلامی در شرق و غرب، همگی در این عید با یکدیگر توافق دارند؛ مخصوصاً با توجّه به اینکه مصریان و اهل مغرب و عراق در قرون گذشته، به این روز توجّه داشته و آن را روز نماز و دعا و خطبه و سرودن اشعار میدانستهاند.
محمّدابراهیم موحّد ترجمه: محمّدرضا انصاری
پینوشتها:
1. الغدیر، ج 1، ص 58؛ بحارالانوار، ج 37، ص 217.
2. برای توضیح بیشتر ر. ک: امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج 1، ص 283.
3. روزی که قدرت به دست آن حضرت آمد.
4 و در حدیث شریف از حضرت رضا(ع) روایت شده است که فرمودند: «اگر یک درهم را در این روز به برادران مؤمن بدهی برابر است با هزار درهم که در اوقات دیگر بدهی» و در حدیث دیگر وارد شده است: «که برابر است با صدهزار درهم در غیر این روز.»
5. الغدیر، ج3، ص 284؛ طوسی، محمّد بن حسن، مصباح المجتهد، ص 524.
6. الموسوی العاملی، السیّد عبدالحسین شریف الدّین، المراجعات، ص 197.
7. الغدیر، ج 1، ص 285.
8. گویا که راوی پرسید: در کدام روز از روزهای هفته است؟
9. کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی، ج 1، ص 204؛ الغدیر، همان، ج 1، ص 285.
10. نص مذکور، در حدیث شریف وارد شده است (گردآوری : انجمن ناجی)
11 و در حدیث شریف از حضرت امام رضا(ع) روایت شده که فرمود: «هر کجا که باشی سعی کن که روز غدیر نزد قبر حضرت امیرالمؤمنین(ع) حاضر شوی.»
12. روشن است که امام مرده و زنده ندارد و همیشه زنده است و آیه: ولا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیا .. و آیات دیگر بر این معنی دلالت دارند.
13. اگر فرصت تنگ نبود نمونهای از جملات این زیارت را برای شما نقل میکردم تا از لابهلای آن لذّت ایمان و شیرینی ولایت و سعادت روح و حرارت شوق را بچشید. زیارت مزبور در کتب ادعیه و زیارات نقل شده است (گردآوری : انجمن ناجی)
14. بیرونی، ابوریحان، الآثار الباقیـ[، ص 334.
واژه عید، در اصل از فعل عاد (عود) یعود اشتقاق یافته است و معانى مختلفى براى آن ذکر کردهاند، از جمله: «خوى گرفته»، «هر چه باز آید از اندوه و بیمارى و غم و اندیشه و مانند آن»، «روز فراهم آمدن قوم»، «هر روز که در آن، انجمن یا تذکار فضیلتمند یا حادثه بزرگى باشد»، گویند از آن رو به این نام خوانده شده است که هر سال شادى نوینى باز آرد. (2)ابن منظور در لسان العرب گفته است که برخى بر آن هستند که اصل واژه عید از «عاده» است، زیرا آنان (قوم)، به جمع آمدن در آن روز، عادت کردهاند. (3)چنانکه گفته شده است: «القلب یعتاده من حبها عید.»و نیز یزید بن حکم ثقفى در ستایش سلیمان بن عبد الملک گفته است:امسى باسماء هذا القلب معمودااذا اقول صحا یعتاده عیدا (4)به گفته ازهرى: عید در نزد عرب، زمانى است که در آن شادیها یا اندوهها، باز مىگردد و تکرار مىشود. ابن اعرابى آن را منحصر به شادیها دانسته است (گردآوری : انجمن ناجی) (5)واژه عید تنها یکبار در قرآن به کار رفته است (گردآوری : انجمن ناجی)..
عید فطر بزرگترین عید مسلمانان
بزرگترین عید مسلمانان چیست,بزرگترین عید مسلمانان,بزرگترین عید مسلمانان,بزرگترین عید مسلمانان کدام است,بزرگترین عید مسلمانان جهان,بزرگترین عید اسلامی,عید فطر بزرگترین عید مسلمانان,عید قربان بزرگترین عید مسلمانان,دعاها و اعمال ماه مبارک رمضان
:«اللهم ربنا انزل علینا مائده من السماء تکون لنا عیدا لاولنا و آخرنا و آیه منک» (6)در تفسیر نمونه ذیل این آیه گفته شده است: «عید در لغت از ماده عود به معنى بازگشت است، و لذا به روزهایى که مشکلات قوم و جمعیتى برطرف مىشود و بازگشتبه پیروزیها و راحتیهاى نخستین مىکند عید گفته مىشود، و در اعیاد اسلامى به مناسبت اینکه در پرتو اطاعتیک ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکى فطرى نخستین به روح و جان باز مىگردد، و آلودگیهایى که بر خلاف فطرت است، از میان مىرود، عید گفته شده است (گردآوری : انجمن ناجی) و از آنجا که روز نزول مائده نیز، روز بازگشتبه پیروزى و پاکى و ایمان به خدا بوده است، حضرت مسیح(ع) آن را عید نامیده است (گردآوری : انجمن ناجی) همان طور که در روایات وارد شده، نزول مائده در روز یکشنبه بوده و شاید یکى از علل احترام روز یکشنبه در نظر مسیحیان نیز همین بوده است (گردآوری : انجمن ناجی)روایتى که از على(ع) نقل شده: «و کل یوم لا یعصى الله فیه فهو یوم عید» هر روز که در آن معصیتخدا نشود، روز عید است، نیز اشاره به همین موضوع دارد، زیرا روز ترک گناه، روز پیروزى و پاکى و بازگشتبه فطرت نخستین است (گردآوری : انجمن ناجی) (7)از«سوید بن غفله» نقل شده است: در روز عید بر امیر المومنین على(ع) وارد شدم و دیدم که نزد او نان گندم و خطیفه (8) و ملبنه (9) است; پس به آن حضرت عرض کردم: روز عید و خطیفه؟!.آن حضرت فرمود: «انما هذا عید من غفر له» این عید کسى است که آمرزیده شده است (گردآوری : انجمن ناجی) (10)و نیز در یکى از اعیاد، آن حضرت فرمود:«انما هو عید لمن قبل الله صیامه، و شکر قیامه، و کل یوم لا یعصى الله فیه فهو یوم عید» امروز تنها عید کسى است که خداوند روزهاش را پذیرفته و عبادتش را سپاس گزارده است; هر روزى که خداوند مورد نافرمانى قرار نگیرد، عید راستین است (گردآوری : انجمن ناجی)در روایات اسلامى براى اعیاد - بویژه اعیاد مذهبى، از جمله عید فطر - آداب و رسوم خاصى مقدر شده; در حدیثى از معصوم(ع) آمده است (گردآوری : انجمن ناجی)«زینوا اعیادکم بالتکبیر»عیدهاى خودتان را با تکبیر زینتبخشید.«زینوا العیدین بالتهلیل و التکبیر و التحمید و التقدیس» عید فطر و قربان را با گفتن ذکر لا اله الا الله، الله اکبر، الحمد لله و سبحان الله، زینتبخشید.عید فطر یکى از دو عید بزرگ اسلامى است که درباره آن احادیث و روایات بیشمارى وارد شده است (گردآوری : انجمن ناجی) مسلمانان روزهدار که ماه رمضان را به روزه گذرانده و از خوردن و آشامیدن و بسیارى از کارهاى مباح دیگر امتناع ورزیدهاند، اکنون پس از گذشت ماه رمضان در نخستین روز ماه شوال اجر و پاداش خود را از خداوند مىطلبند; اجر و پاداشى که خود خداوند به آنان وعده داده است (گردآوری : انجمن ناجی)امیر المومنین(ع) در یکى از اعیاد فطر خطبهاى خواندهاند و در آن مومنان را بشارت و مبطلان را بیم دادهاند:خطب امیر المومنین على بن ابى طالب(ع) یوم الفطر فقال: «ایها الناس! ان یومکم هذا یوم یثاب فیه المحسنون و یخسر فیه المبطلون و هو یوم اشبه بیوم قیامکم، فاذکروا بخروجکم من منازلکم الى مصلاکم خروجکم من الاجداث الى ربکم و اذکروا بوقوفکم فی مصلاکم وقوفکم بین یدى ربکم، و اذکروا برجوعکم الى منازلکم رجوعکم الى منازلکم فی الجنه.عباد الله! ان ادنى ما للصائمین و الصائمات ان ینادیهم ملک فی آخر یوم من شهر رمضان ابشروا عباد الله فقد غفر لکم ما سلف من ذنوبکم فانظروا کیف تکونون فیما تستانفون.» (11)اى مردم! این روز شما روزى است که نیکوکاران در آن پاداش مىگیرند و زیانکاران و تبهکاران در آن مایوس و ناامید مىگردند و این شباهتى زیاد به روز قیامت دارد. پس با خروج از منازل و رهسپارى به سوى جایگاه نماز عید، خروجتان را از قبر و رفتنتان را به سوى پروردگار به یاد آورید، و با ایستادن در جایگاه نماز، ایستادن در برابر پروردگارتان را یاد کنید، و با بازگشتبه سوى منازل خود، بازگشتتان به سوى منازلتان در بهشتبرین را متذکر شوید. اى بندگان خدا. کمترین چیزى که به زنان و مردان روزهدار داده مىشود، این است که فرشتهاى در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا مىدهد و مىگوید: هان! بشارتتان باد، اى بندگان خدا که گناهان گذشتهاتان آمرزیده شد! پس به فکر آینده خویش باشید که چگونه بقیه ایام را بگذرانید؟عارف وارسته، «میرزا جواد آقا ملکى تبریزى» درباره عید فطر آورده است: «عید فطر روزى است که خداوند آن را از میان دیگر روزها برگزیده است و مخصوص هدیه بخشیدن و جایزه دادن به بندگان خویش ساخته است (گردآوری : انجمن ناجی) خداوند به آنان اجازه داده است تا در این روز نزد حضرتش گرد آیند و بر خوان کرم او بنشینند و ادب بندگى به جاى آرند; چشم امید به درگاه او دوزند و از خطاهاى خویش پوزش خواهند; نیازهاى خویش به نزد او آرند و آرزوهاى خویش از او خواهند. و نیز آنان را وعده و مژده داده است که هر نیازى به او آرند، برآورد و بیش از آنچه چشم دارند به آنان ببخشد، از مهربانى و بندهنوازى، بخشایش و کارسازى در حق آنان روا دارد که گمان نیز نمىبرند.» (12)روز اول ماه شوال را بدین سبب عید فطر خواندهاند که در این روز، امر امساک و صوم از خوردن و آشامیدن برداشته شد و رخصت داده شد که مومنان در روز افطار کنند و روزه خود را بشکنند. فطر و فطر و فطور به معناى خوردن و آشامیدن است و گفته شده است که به معناى آغاز خوردن و آشامیدن نیز هست. به همین دلیل است که پس از اتمام روز و هنگام مغرب شرعى در روزهاى ماه رمضان، انسان افطار مىکند، یعنى اجازه خوردن، پس از امساک از خوردن به او داده مىشود.عید فطر داراى اعمال و عباداتى است که در روایات معصومین(ع) به آنها پرداخته شده و ادعیه خاصى نیز درباره آن آمده است (گردآوری : انجمن ناجی)از سخنان معصومین(ع) چنین استفاده مىشود که روز عید فطر، روز گرفتن مزد است، و لذا در این روز مستحب است که انسان بسیار دعا کند و به یاد خدا باشد و روز خود را به بطالت و تنبلى نگذراند و خیر دنیا و آخرت را بطلبد.در قنوت نماز عید مىخوانیم:«... اسئلک بحق هذا الیوم الذی جعلته للمسلمین عیدا و لمحمد صلى الله علیه و آله ذخرا و شرفا و کرامه و مزیدا ان تصلى على محمد و آل محمد و ان تدخلنى فی کل خیر ادخلت فیه محمدا و آل محمد و ان تخرجنى من کل سوء اخرجت منه محمدا و آل محمد، صلواتک علیه و علیهم اللهم انى اسالک خیر ما سئلک عبادک الصالحون و اعوذ بک مما استعاذ منه عبادک المخلصون».بارالها! به حق این روز که آن را براى مسلمانان عید و براى محمد(ص) ذخیره و شرافت و کرامت و فضیلت قرار داد، از تو مىخواهم که بر محمد و آل محمد درود بفرستى و مرا در هر خیرى وارد کنى که محمد و آل محمد را در آن وارد کردى! و از هر سوء و بدى که محمد و آل محمد را از آن خارج ساختى خارج کن! درود و صلوات تو بر او و آنها! خداوندا، از تو مىطلبم آنچه بندگان شایستهات از تو خواستند و به تو پناه مىبرم از آنچه بندگان خالصتبه تو پناه بردند.در صحیفه سجادیه نیز دعایى از امام سجاد(ع) به مناسب وداع ماه مبارک رمضان و استقبال عید سعید فطر وارد شده است:«اللهم صل على محمد و آله و اجبر مصیبتنا بشهرنا و بارک لنا فی یوم عیدنا و فطرنا و اجعله من خیر یوم مر علینا، اجلبه لعفو و امحاه لذنب و اغفر لنا ما خفى من ذنوبنا و ما علن... اللهم انا نتوب الیک فی یوم فطرنا الذی جعلته للمومنین عیدا و سرورا و لاهل ملتک مجمعا و محتشدا، من کل ذنب اذنبناه او سوء اسلفناه او خاطر شر اضمرناه توبه من لا ینطوى على رجوع الى ذنب و لا یعود بعدها فی خطیئه.»پروردگارا! بر محمد و آل محمد درود فرست و مصیبت ما را در این ماه جبران کن و روز فطر را بر ما عیدى مبارک و خجسته بگردان و آن را از بهترین روزهایى قرار ده که بر ما گذشته است: که در این روز بیشتر ما را مورد عفو قرار دهى و گناهانمان را بشویى و بر ما ببخشایى گناهانى را که در پنهان و آشکارا انجام دادیم... خداوندا! در این روز عید فطر، که براى مومنان روز عید و خوشحالى و براى مسلمانان روز اجتماع و گردهمایى است، از هر گناهى که مرتکب شدهایم و هر کار بدى که کردهایم و هر نیت ناشایستهاى که در ضمیرمان نقش بسته استبه سوى تو باز مىگردیم و توبه مىکنیم، توبهاى که در آن بازگشتبه گناه هرگز نباشد و بازگشتى که در آن هرگز روى آوردن به معصیت نباشد.بارالها!این عید را بر تمام مومنان مبارک گردان و در این روز، ما را توفیق بازگشتبه سوى خود و توبه از گناهان عطا فرما. (13)
نماز عید فطر دو رکعت است در رکعت اوّل حمد و سوره اءعْلى بخواند و بعد از قرائت پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیرى این قنوت را بخواند:
اَللّهُمَّ اَهْلَ الْکِبْرِیاَّءِ وَالْعَظَمَهِ وَاَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ وَاَهْلَ الْعَفْوِ
خدایا اى اهل بزرگى و عظمت و اى شایسته بخشش و قدرت و سلطنت و اى شایسته عفو
وَالرَّحْمَهِ وَاَهْلَ التَّقْوى وَالْمَغْفِرَهِ اَسْئَلُکَ بِحَقِّ هذَا الْیَومِ الَّذى
و رحمت و اى شایسته تقوى و آمرزش از تو خواهم به حق این روزى که
جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمینَ عیداً وَلِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ ذُخْراً [وَشَرَفاً]
قرارش دادى براى مسلمانان عید و براى محمد صلى الله علیه و آله ذخیره و شرف
وَمَزِیْداً اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تُدْخِلَنى فى کُلِّ خَیْرٍ
و فزونى مقام که درود فرستى بر محمد و آل محمد و درآورى مرا در هر خیرى که
اَدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ الَ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تُخْرِجَنى مِنْ کُلِّ سُوَّءٍ اَخْرَجْتَ
درآوردى در آن خیر محمد و آل محمد را و برونم آرى از هر بدى و شرى که برون آوردى
مِنْهُ مُحَمَّداً وَ الَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمْ اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ
از آن محمد و آل محمد را - که درودهاى تو بر او و بر ایشان باد - خدایا از تو خواهم
خَیْرَ ما سَئَلَکَ مِنْهُ عِبادُکَ الصّالِحُونَ وَاَعُوذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ
بهترین چیزى را که درخواست کردند از تو بندگان شایسته ات و پناه برم به تو از آنچه پناه بردند از آن
عِبادُکَ الْصّالِحُونَ
بندگان شایسته ات
پس تکبیر ششم بگوید و به رکوع رود و بعد از رکوع و سجود برخیزد به رکعت دوّم و بعد از حمد سوره وَالشَّمْسِ بخواند پس چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیرى آن قنوت را بخواند و چون فارغ شد تکبیر پنجم گوید و به رکوع رود پس نماز را تمام کند و بعد از سلام تسبیح زهراءعَلیهَاالسَّلام بفرستد و بعد از نماز عید دعاهاى بسیار وارد شده است و شاید بهترین آنها دعاى چهل و ششم صحیفه کامله باشد و مستحب است که نماز عید در زیر سمان و بر روى زمین بدون فرش و بُوریا واقع شود و آنکه برگردد از مُصَلّى از غیر آن راهى که رفته بود و دعا کند از براى برادران دینى خود به قبولى اعمال انجمن ناجی